Okul Öncesi Dönemde Okuma Yazmanın Gelişimi
Çocukların okul yaşamlarında öğrendikleri en temel beceri okuma ve yazmadır. Bu iki becerideki yeterlilikleri, ileri ki yıllarda gösterecekleri akademik performansın belirleyicisidir.
Bir metni başarıyla okuyabilmemiz için iki beceri gereklidir; bunlardan biri çözümleme dediğimiz metni sese dönüştürme diğeri ise okuduğunu anlama dediğimiz yazıdan anlam çıkarmadır. Okumayı öğrenmenin okuduğunu anlamak için eşik oluşturduğu düşüncesinden dolayı çocukların okul dönemlerinde ilk öğrenmeleri gereken beceri çözümlemedir. Okumayı öğrenirken çocukların harfleri karşılıkları olan seslerle ilişkilendirmeleri gerekir. Okuma becerisi belli bir seviyeye gelen çocuklar, zamanla sadece kelimeleri çözümlemek için değil anlamak için okumaya başlar. Buna örnek olarak hikaye okumaya başlamayı söyleyebiliriz.
Okul öncesi dönem çözümleme becerisinin temelleri harf bilgisi, fonolojik farkındalık, yazılı dilin kuralları hakkında bilgi gibi becerilerin kazanılması ile atılırken yine bu dönemdeki dil yetilerinin gelişimi ise anlama becerisinin temelini oluşturmaktadır. Örneğin erken çocukluk döneminde farklı kavram ve fikirleri ifade edemeyen, anlayamayan çocuk bu tür yazılar karşısına yazılı metin formatında çıktığı zaman zorlanma gösterir. Erken yıllarda gelişen kelime dağarcığı, hikaye anlatımı ve dilbilgisi okuduğunu anlama ile yakından ilişkilidir. Çocuklar okumayı öğrenmeden önce ebeveynlerin onlara okuduğu kitaplar ile günlük sohbetler ile aşina olmaları ileriki yıllarda kolaylık sağlayacaktır.
Okulöncesi dönem çocuklarda okuma yazma becerilerinin gelişimine baktığımız zaman 0-3 yaş arasında; kitapları düz tutabilmesini, belirli kitapları kapağından tanımasını ve kitap okunduğunda dinlemesini bekleriz. Yine aynı yaş döneminde bu çocuklardan sesbilgisel farkındalık bakımından kafiyeli sözcükleri sevmesini, birkaç harf ve sesi tanımasını, okuma bilgisi açısından kitaplardaki nesneleri adlandırmasını ve yazma bilgisi açısından ise harfe benzer karalamalar yapmasını bekleriz. 3-4 yaşlarındaki çocuktan ise kitaplardan yazı ile resmi ayırt edebilmesini sesbilgisel farkındalık açısından kelimelerin başındaki seslere dikkat etmesini veya kafiye üretmesini beklerken okuma ve yazma bilgisi açısından ‘DUR’ gibi bazı kelimeleri tanıyarak okumasını bekleriz.
Resmi eğitim 5-6 yaşına kadar başlamasa bile ileriki yıllardaki akademik beceriler okulöncesi dönem de gelişen beceriler ile şekillenir. Okulöncesi ve okul çağındaki çocuklar aynı basamaklarda geçse bile bireysel farklılıkları göz ardı edilmemelidir.
Dil ve Konuşma Terapisti
Yeliz KAYA